Taş Devrine Giren Şempanzeler Hakkında İlginç Bilgiler

Dünya’nın farklı bölgelerinde yaşayan şempanzeler ve onların kuzeni sayılan bonobonların bundan yüzyıllar önce tıpkı insanlar gibi taş devrine girdikleri düşünülüyor. Bu düşüncenin sebebi ise şempanzelerin araç gereç yaparak bunları avlanmada kullanmaları.

   Evrime inanıyor musunuz? Kimi insanlar evrimin dinen yanlış ve bunu tartışmanın hata olduğunu inanırken, kimi kesimler ise bilimsel açıklamalar çerçevesinde evrimin tartışılamaz gerçekliğine inanıyor. Geçtiğimiz sayımızı (7. sayı) hazırlarken bulduğumuz bir haber bizi hem şaşırttı hem de güldürdü; Almanya’da yayımlanan bir dergideki makaleye göre, maymunlar para kullamasını insanlar kadar iyi biliyor. Hatta para olarak kullanmayı öğrendiği granit parçaları bittiğinde, para karşılığında erkek maymunlar ile seks yaptığı ortaya çıktı. Araştırmada, maymunlara para yerine granit parçaları verildi. Maymunlar bu granit parçalarını tıpkı para gibi kullandı ve muz satın aldı, ihtiyacından fazlasını da biriktirdi. Maymunlar, para karşılığı seksi de öğrendi. Dişi bir maymun erkek maymuna seks karşılığında para yerine geçen granitlerden hediye etti.

Ortak atalardan geldiğimize inanılan şempanzelerin marifetleri bununla da kalmıyor. Bilim insanlarının yaptığı araştırmalara, elde edilen sonuçlara ve yapılan kazı çalışmalarında bulunan bulgulara göre, yaşamış ve yaşamakta olan bazı şempanzeler, taş devrine girmiş durumda.

Kulağa çılgınca mı geliyor? Evrim bitti mi yoksa devam mı ediyor? BiBursa ailesi olarak sizler için araştırdık.

   Evrim gerçek mi?

   Bilim insanları on yıllardır yaptıkları farklı araştırmalar ile bu sorunun cevabını aramaktadır. Bilimin elde ettiği veriler, insanlar ile şempanzelerin ortak atalarının 4 ile 7 milyon yıl öncesine dayandığını ortaya çıkarıyor. Genetik dizilimimizin neredeyse yüzde 99’unu şempanzeler ve bonobolarla paylaşıyoruz. Bu da çok güçlü bir şekilde ortak bir atadan geldiğimiz anlamına geliyor. Ayrıca türümüzün önce diğer büyük maymunlardan, sonra da şempanzeler ve bonobolardan ayrıldıktan sonra zaman içinde git gide daha fazla insana benzeyen türlerin varlığını gösteren binlerce fosil bulunmuş durumda.

   Bazı şempanze türleri taş devrini yaşıyor!

   Yıllardır taş devrini sadece insanların yaşadığını, taş aletleri sadece insanların kullandığını sanıyoruz. Oysa taşı alet olarak kullanan şempanze ve maymunların da olduğu anlaşıldı. İnsan fosillerinin bulunduğu bölgelerde yapılan kazı sonuçlarından edinilen bilgilere göre, taş devrinin en önemli özelliklerinden birisi insanların alet kullanmayı öğrenmeleri ve bu yaptıkları aletler ile avlanabilme becerilerini kazanmalarıdır. Peki ya şempanzeler de bunu yapabiliyorsa… Arkeologlar Batı Afrika yağmur ormanlarında, Brezilya ormanlarında ve Tayland sahillerinde dikkate değer taş aletler keşfetti. Senegal’in ağaçlık bölgeleri olan Fongoli’de yaşayan şempanzelerin, ağaç dallarından yaptıkları mızraklar ile avlanmaya başladığını, sıcak havalardan kaçarak mağaralarda yaşadıklarını ortaya çıkardı. Ağaç kovuklarında bulunan memeli hayvanları yakalayıp yiyebilmek için, uçları sivriltilmiş ağaç dalları ile avlanıyorlar. Bu da insanlık tarihi gibi şempanzelerinde taş devrine girmiş olabileceğini düşündürüyor.

   Avlanmayı öğretiyorlar

   Bilim camiasında büyük ses getiren şempanzelerin araç kullanarak avlanabilmeleri gerçeği üzerine yapılan araştırmalar, bu bölgede yaşayan şempanzelerin, bununla da yetinmediklerini ortaya çıkardı. Afrika’daki şempanzeler, kabuklu yemişleri kırmak için taşı alet olarak kullanma becerilerini kuşaktan kuşağa aktarmış durumda. Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden primat arkeologları 2007’de Fildişi Sahili’ndeki ormanlarda bir metre derinlikte kazılar yaparak, 4300 yıllık taş aletlere ulaştı. Tıpkı ilk insanlar gibi taşlarla yemişleri ve meyveleri kırdıkları, sırası ile birden fazla mızrakla avlanabildikleri fotoğraf ve videolar ile kayıt altına alınan şempanzelerin, deliklerin büyüklüğüne göre yanlarında taşıdıkları mızrakları kullandıkları, aynı zamanda bu bilgilerini gelecek kuşaklara aktardıkları ortaya çıktı. Özellikle dişi şempanzelerin yavrularına mızrak kullanmayı ve yardımlaşmayı öğrettikleri yapılan saha araştırmaları ile kesinleşmiş durumdadır. Kapuçin maymunlarının da şempanzeler gibi kabuklu yemişleri kırmak için, adada yaşayan makakların ise kabuklu deniz ürünlerini kırmak için taş kullandığı yine yapılan araştırmalar ile anlaşıldı.
İnsan elinin farklılığı evrimde avantaj mı sağladı?

   İnsanlar gibi şempanzelerinde düşünerek ve planlayarak hareket etmeleri, yardımlaşmaları ve alet kullanarak avlanabilmeleri, insanlığa ait en önemli özellikleri taşıdıklarını ortaya koyuyor. İnsanı daha çok geliştiren şey acaba ellerinin özelliği mi yoksa beyinleri mi? İnsan elindeki evrimsel gelişmelerin, aletleri daha ince bir şekilde manipüle etmemize yardımcı olduğu düşünülebilir. Fakat Temmuz 2015’te yayınlanan bir araştırma, insan elinin, son bir milyon yılda, şempanzelerin elinden daha az değiştiğini ortaya koydu.

   Peki ya beyin?

   İnsanların daha büyük beyni ve neticesinde gelen zekaları, daha iyi taş aletler yapabilmelerini sağlamış olabilir. İnsan beyninin neden büyümeye başladığını söylemek ise henüz mümkün değil. Primatolog Richard Wrangham’a göre beyinlerimizin büyümesi, yemek pişirmenin gelişmesiyle körüklendi. Rosati “Daha büyük beyinler için daha fazla enerji gerekiyordu. Pişirme de, çiğ yemeye göre, yiyecekten alınan enerjiyi arttırıyor” diyor. Rosati ve Felix Warneken tarafından yapılan bir araştırma, şempanzelerin pişmiş yiyecekleri pişmemiş yiyeceklere tercih edebilecek kadar zekaya sahip olduklarını ortaya koydu.

   Kanzi ile sizi şaşırtacak

   Iowa Üniversitesi’nde bulunan ve maymun bilinci hakkında araştırmalar yapan bir grup araştırmacının tarafından yetiştirilen Bonobo cinsi şempanze, kendi odununu toplayıp kırıyor, yığın haline getirdiği odunları kibrit çakıp yakıyor ve üzerinde yemeğini pişirebiliyor. İşi bittiğinde ise ateşi söndürüyor…
Dr. Sue ve ortağı Primatolog Liz Pugh, Kanzi ve merkezde bulunan diğer iki maymuna, iletişim için sembollerden oluşan kağıtları kullanarak dil eğitimi verdi. Farklı kelimeleri yansıtan semboller, maymunların kendi akıllarıyla konuşabilmelerine yardımcı olduğunu belirten Dr. Sue; “Kanzi, 2000 kelime anlayabiliyor, hatta kendi isminin sembolüne sahip ve çevresinde bu sembolle anılıyor. Bu eğitim sayesinde Kanzi, eğitmenine ateş yakmak istediğini söyleyebiliyor.” dedi.

   Siz şempanzelerin taş devrine girip girmediği konusunda ne düşünüyorsunuz?